Marj, Serbest Marj ve Marj Çağrısı Nedir, Nasıl Yönetilir?
BY Ahmet Demir
|Kasım 19, 2025Kaldıraçlı ürünlerde oyunun kuralları nettir: marj olmadan pozisyon açılmaz, serbest marj (free margin) azaldıkça nefes alınacak alan daralır, “marj çağrısı” (“margin call”) eşiği aşıldığında ise karar vermek zorundasınızdır. İlk bakışta bu teknik bir olay gibi görünür, zaten öyledir de. Ancak kavramların mantığı oldukça basittir: hesap bakiyesi, açık Kâr/Zarar, kullanılan teminat ve risk iştahınızın toplam resmi. Şöyle düşünün: sermayeniz motor, marj ise bu motorun çalışması için ayrılmış zorunlu yağ. Fazlası hız verir, eksikliği durdurur. Aşağıda, tanımları parçalara bölerek hesaplamayı örnekleyerek, yönetimi ise pratik bir çerçeveye oturtarak ilerleyeceğiz.
Temel Hususlar: Bakiye, Özsermaye, Kullanılan Marj, Serbest Marj
- Bakiye (Balance): Gerçekleşmiş işlemlerden sonra kalan net tutar; açık pozisyonların etkisi yok.
- Özsermaye (Equity): Bakiye ± gerçekleşmemiş Kâr/Zarar. Piyasa dalgalandıkça anlık değişir.
- Kullanılan marj (Used/Required Margin): Açık pozisyonları sürdürmek için bloke edilen teminat.
- Serbest marj (Free Margin): Özsermaye − Kullanılan **marj**. Yeni işlem açma kapasiteniz ve şoklara dayanma payınız.
- Marj seviyesi (Margin Level): Özsermaye / Kullanılan **marj** × 100. Operasyonel eşikleri burada izlersiniz.
Bu çerçeve, “Marj çağrısı nedir?” sorusuna da zemin hazırlar. Bu belirli bir marj seviyesi altına inildiğinde aracı kurumun sizi uyardığı kritik eşiktir.
Marj nasıl çalışır? (Mantık, formül, kısa örnek)
Mantık: Kaldıraç, daha küçük teminatla daha büyük pozisyonu kontrol etmenizi sağlar; bedeli, volatilite anlarında özsermayenin daha hızlı dalgalanmasıdır.
Genel formül (FX/CFD):
Gerekli **marj** = (Fiyat × Sözleşme büyüklüğü × Lot) / Kaldıraç.
Örnek (EURUSD): 1 lot = 100.000 birim, fiyat 1.1000, kaldıraç 1:30 ise:
(1.1000 × 100.000) / 30 ≈ 3.666,67 € marj gerekir.
Kâr/Zarar hareket ettikçe serbest marj ve marj seviyesi anlık değişir; tam da bu nedenle küçük bir spread genişlemesi bile, yüksek kaldıraçta beklenenden fazla sarsabilir.
Kısa not: Hisse CFDleri, endeks, emtia gibi enstrümanlarda sözleşme büyüklüğü ve değer/pip adımı farklıdır. Hesaplama mantığı aynı kalsa da parametreler araç bazında kontrol edilmelidir.
Bu bölümde ilk yönlendirmeyi de bırakalım: TIO Markets üzerinde Marj nasıl hesaplanır? (örneklerle) benzeri bir araç/rehber (ör. hesaplayıcılar) kullanmak, teoriyi pratikle birleştirir.
Serbest marj (Free Margin): Nefes payı ve pozisyonu taşıma gücü
Serbest marj = Özsermaye − Kullanılan marj. Hesap sade ama sonuç büyüktür.
- Kâr/Zarar negatife döndükçe özsermaye düşer → serbest marj azalır → yeni pozisyon açma imkânı daralır.
- Kâr/Zarar pozitife geçtikçe tam tersi olur; serbest marj artar, marj seviyesi yükselir.
Kısa senaryo:
- Bakiye: 5.000 €
- Kullanılan marj: 1.500 €
- Açık Kâr/Zarar: −300 € → Özsermaye 4.700 €
- Serbest marj = 4.700 − 1.500 = 3.200 €
- Marj seviyesi = 4.700 / 1.500 × 100 ≈ %313
Ne anlatıyor? Pozisyon taşırken “kırmızı çizgileriniz”, fiyat değil özsermaye üzerindeki etkidir. O yüzden, “kaldıraç riski forex” dediğimiz olgu—küçük fiyat hareketlerinin bile orantısız sermaye dalgalanması yaratması—tam burada görünür hâle gelir.
“Marj çağrısı” ve “Stop out”: Eşikler, farklar, davranış modeli
- “Marj çağrısı nedir” sorusunu en yalın hâliyle cevaplayalım: Marj seviyeniz brokerın belirlediği uyarı eşiğinin altına indiğinde, hesabın teminat yeterliliğinin kritik seviyeye düştüğünü bildiren ikazdır. Bu noktada seçenekleriniz, fonlama yapmak, pozisyon küçültmek, riskin yönünü/yoğunluğunu ayarlamak olmalıdır.
- Stop out: Eşik daha da aşıldığında, sistemin (genellikle en zararlıdan başlayarak) pozisyonları otomatik kapatmasıdır.
Eşikler kurumdan kuruma değişir. Kimi yerde marj çağrısı %100 veya %80 iken, stop out %50–%20 bandında olabilir. Önemli olan, kurumunuzun politikalarını önceden bilmektir; böylece sürpriz yaşamazsınız. “Marj çağrısı ne demek?” sorusundaki “çağrıyı” gerçek bir telefon gibi düşünün: kapı çalmadan önce evinizi toparlamak daima ucuzdur.
Marj yönetimi: Boyutlandırma, kaldıraç, disiplin (uygulanabilir çerçeve)
Söylemesi kolay, uygulaması dikkat ister. Yine de adımlar nettir:
- Pozisyon boyutu: İşlem başına sermayenin %0,5–1’i risktir. Piyasa koşulu, volatilite, ürünün pip değeri hesaba katılarak yapılır.
- Kaldıraç seçimi: “Hesap kaldıraç limiti” başka, “fiilî kaldıraç” başkadır. İkincisini düşük tutmak çoğu perakende yatırımcı için en rasyonel tercihtir.
- Zorunlu zararı-durdur (stop-loss): Emri, işleme girmeden önce belirlemek; yalnızca riski azaltmak için güncellemek.
- Korelasyon kontrolü: EURUSD + GBPUSD aynı fikri iki kez oynamak olabilir; risk tek elde büyür.
- Takvim yönetimi: Enflasyon verisi, merkez bankası, istihdam… Bu pencerelerde spread genişleyebilir.
- Uyarı seviyeleri: Marj seviyeniz için %200 / %150 / %120 gibi çok kademeli uyarı kurmak.
- Plan B: Eşik aşıldığında “yarım kapat”, “tam kapat”, “fonla” gibi önceden yazılı seçenekler.
Bu bölüm bir yandan da “Teminat seviyesi nedir?” sorusunun pratik karşılığıdır: Yalnızca bir oran değil; işlem kapasitesi, dayanıklılık ve karar disiplininin vitrinidir.
Kısa “Farzedelim (what-if)” tabloları: Küçük volatilite, büyük sonuç
- A—Sakin piyasa: Bakiye 5.000, kullanılan marj 1.500, Kâr/Zarar 0 → Özsermaye 5.000, Serbest 3.500, Seviye %333.
- B—Hafif sarsıntı: Kâr/Zarar −600 → Özsermaye 4.400 → Serbest 2.900 → Seviye %293.
- C—Stres: Kâr/Zarar −2.000 → Özsermaye 3.000 → Serbest 1.500 → Seviye %200.
Görüldüğü gibi, kayıp hızlandıkça serbest marj daralıyor; emirleri yönetme alanınız da aynı hızda küçülüyor. Bir iki adım sonra “marj çağrısı” ufukta belirir.
Kurum politikaları ve enstrüman farkları: Neyi, nerede kontrol etmeli?
- Hedge politikaları: Bazı kurumlar net pozisyon üzerinden marj ister; bazıları her bacak için.
- Gece/spread: Sessiz saatlerde bile spread genişlemesi özsermayeyi etkiler; özellikle yüksek kaldıraçta.
- Swap/finansman: Taşıma maliyetleri (pozitif/negatif) uzun pozisyonların gerçek getirisini değiştirir.
- Negatif bakiye koruması: Yargı bölgesine göre değişir; perakende için Avrupa/İngiltere’de yaygın.
İşin özü; sözleşme şartnamesi, komisyonlar, spread, swap ve işlem yürütme politikalarını tek tek bilmek sürprizi minimize eder, karar süresini kısaltır.
Broker dokümanlarını okumak: Küçük satırların büyük önemi
Profesyonel yatırımcıların farkı genelde burada ortaya çıkar. Marj oranlarını bilmek kadar, bu oranların hangi şartlarda değiştiğini anlamak da aynı ölçüde kritiktir. Özellikle dalgalı dönemlerde, aracı kurumlar bazı ürünlerde marj gereksinimlerini artırabilir. Bu, yüksek oynaklıkta riski sınırlamak için alınan bir tedbirdir.
Ayrıca “Sözleşme Şartnamesi” sekmesinde, her sembolün teminat yüzdesi açıkça belirtilir. Bu sayfa sadece rakamdan ibaret değildir; hangi saat aralıklarında genişleme yaşanabileceğini, hangi kaldıraç düzeylerinde ek teminat isteneceğini de gösterir. Dolayısıyla, işlem planı oluştururken sözleşme şartnamesi tablosu — evet, çoğu yatırımcının atladığı o tablo — sizin en sessiz ama en güvenilir rehberinizdir.
Burada ikinci TIO Markets bağlantısı mantıklıdır: Sembol bazında kaldıraç ve teminat gereksinimleri gibi bir sayfaya yönlendirmek, yatırımcının stratejik kararlarını dayandırdığı temeli güçlendirir.
Marj çağrısı ve Stop out senaryoları: Gerçek zamanlı sonuçlar
Birçok yatırımcı, “marj çağrısı” kelimesini ilk kez bildirim aldığında öğrenir. Bu da genellikle geç bir farkındalıktır. Marj çağrısı nedir? Teknik olarak, özsermayenin kullanılan marjin belirli bir yüzdesinin altına düşmesiyle tetiklenen uyarıdır. Psikolojik olaraksa pozisyonlarınızı yeniden değerlendirme zorunluluğu anlamına gelir.
Diyelim ki hesabınızda 10.000 $ var, kullanılan marj 4.000 $, marj seviyesi %250. Piyasa aleyhinize döndü, özsermaye 3.000 $’a indi. Seviye artık %75. Çoğu kurumda bu, marj çağrısı eşiğidir. Bu noktada sizden istenen yeni fon eklemek ya da pozisyonu azaltmaktır.
Eğer tepki verilmezse ve seviye %30’a yaklaşırsa sistem, zarar eden pozisyonları otomatik kapatır — buna stop out denir.
Bu mekanizmanın amacı cezalandırmak değil, riski zincirleme biçimde büyümeden durdurmaktır. Tüm pozisyonların aynı anda kapanması, genellikle hesapta hiç teminat kalmamasının sonucudur. Bu yüzden profesyonel yatırımcılar “marj seviyesini” sadece bir oran değil, hayati sinyal olarak görürler.
Not: Bazı kurumlarda marj çağrısı (margin call) otomatik e-posta veya bildirimle gelir; bazıları manuel uyarı gönderir. Bu fark, sözleşme metninde belirtilir. O metni okumadan işlem açmak gözleri kapalı araç kullanmaya benzer.
Kaldıraç etkisi: kaldıraç riski forex
Kaldıraç kavramı yatırımcıya büyük bir olanak sunar: sınırlı sermaye ile büyük pozisyon. Ancak aynı mekanizma, zararı da aynı oranda büyütür. İşte bu yüzden kaldıraç riski forex piyasasının en çok tartışılan konularından biridir.
Kaldıraç 1:30 iken 1 000 € teminatla 30 000 € değerinde pozisyon açabilirsiniz. Fiyat %1 aleyhinize hareket ettiğinde kaybınız 300 € olur. Yani sermayenizin %30’u, sadece %1’lik piyasa hareketiyle erir. Bu basit örnek bile neden dikkat gerektiğini anlatır.
Bu risk, marj seviyesiyle doğrudan bağlantılıdır. Kaldıraç yükseldikçe marj gereksinimi düşer; ancak “serbest marj” hızla tükenir. Profesyonel yatırımcılar genellikle etkin kaldıraçlarını 1:5–1:10 aralığında tutar. Böylece hem volatiliteye karşı nefes payı bırakır hem de marj çağrısı eşiğinden uzak kalır.
Burada üçüncü TIO Markets geçişi doğal olur: Marj nasıl hesaplanır? (örneklerle) ya da Marj yönetimi rehberi gibi bir sayfa, yatırımcının bu oranları kendi hesabı üzerinde test etmesini sağlar.
Stratejik marj yönetimi: Profesyonel bakış
Bir strateji yalnızca giriş ve çıkış seviyeleriyle değil, teminat planlamasıyla da tanımlanır. Deneyimli yatırımcılar genelde şu prensipleri izler:
- Teminat oranı %200’ün altına inmemeli. Bu, pozisyonların yarısını bile kaybetseniz sistemin sizi zorlamayacağı güvenli alandır.
- Her işlem için stop-loss. Yalnızca kaybı sınırlandırmak değil, özsermayeyi sabit tutmak için.
- Serbest marj alarmı. Platformdaki uyarı sistemleri, genellikle göz ardı edilir ama kriz anında hayat kurtarır.
- Pozisyon çeşitlendirmesi. Aynı fikri iki farklı paritede oynamak riski azaltmaz; artırır.
Bu kurallar teorik değil, sahada defalarca test edilmiştir.
Marj ve psikoloji: İnsan faktörü
Finansal disiplini korumak teknik analiz kadar önemlidir. Marj çağrısı ne demek sorusu aslında duygusal bir sınavın da cevabıdır: Panik mi edeceksiniz, planınıza mı sadık kalacaksınız?
Sermayenin azalması sadece rakam değil, zihinsel bir baskıdır. Bu noktada duyguları değil, sistematik kuralları takip etmek gerekir.
Küçük bir tavsiye: her işlemden önce “en kötü senaryoyu” yazın. Bu, o an geldiğinde vereceğiniz tepkiyi önceden belirlemenizi sağlar. Böylece marj yönetimi yalnızca matematiksel değil, davranışsal bir avantaj haline gelir.
Sık yapılan hatalar (ve kaçınma yolları)
- Aşırı kaldıraç kullanmak: Hızlı kazanç arzusu, genellikle hızlı sermaye erimesiyle biter.
- Stop-loss olmadan işlem:Stop out eşikleri broker tarafından belirlenir, siz belirlemezsiniz.
- Teminat durumunu takip etmemek: Ekrandaki % rakamlar yalnızca veri değil, uyarı işaretleridir.
- Pozisyona ekleme (averaging down): Zarardaki pozisyona ek yapmak, serbest marjini hızla sıfırlar.
- Takvim riskini göz ardı etmek: Veri açıklamaları, marjin seviyesini anlık olarak düşürebilir.
Profesyoneller bu hataları tekrarlamaz; çünkü sistematik izleme alışkanlığı geliştirirler. Özsermayeyi korumak, kâr etmeye giden ilk adımdır.
Marj yönetimi tablosunun ötesine geçip, piyasa ve ürün bazlı riskleri daha geniş bir çerçevede görmek istersen, Forex Riskleri Nelerdir? Dikkat Edilmesi Gerekenler başlıklı rehberimizde kaldıraç, likidite, haber akışı ve psikolojik tuzakları tek bir yerde özetledik.
Sonuç: Marj yönetimi sürdürülebilir başarının temelidir
Sonuçta mesele yalnızca oranlar ya da formüller değil, disiplinli risk kontrolüdür. Marj, kaldıraçlı piyasaların en temel taşıdır; yanlış yönetildiğinde en hızlı kaybın da sebebidir.
Marj çağrısı, stop out gibi kavramlar yatırımcıyı korkutmak için değil, onu sınırlarını bilmeye zorlamak için vardır.
Profesyonel yatırımcılar her işlem öncesinde aynı soruyu sorar: “Bu pozisyon marj seviyemi nereye taşır?” Cevap mantıklıysa ilerler, değilse bekler.
Bu bakış açısı, sadece piyasa deneyimiyle değil, doğru araç ve kaynakları kullanmakla da gelişir.
Bu nedenle, riskinizi izlemek, hesaplama yapmak veya kaldıraç dengesini görmek istediğinizde TIO Markets üzerinde bulunan rehber ve hesaplama araçlarını incelemek iyi bir başlangıç olabilir.
Marj kavramını doğru anlamak, finansal özgürlüğün en sessiz ama en güçlü anahtarıdır.
Risk feragatnamesi: CFD'ler karmaşık enstrümanlar olup, kaldıraçtan dolayı hızla para kaybedilmesi gibi yüksek seviyede risk söz konusudur. CFD'lerin işleyişini ve para kaybetme riskini alma hususunu anlayıp anlamadığınızı gözden geçirmelisiniz. Kesinlikle kaybetmeyi göze alamadığınızdan fazla para yatırmayın. Profesyonel müşterilerin karşı karşıya kaldığı kayıplar, yatırılan parayı aşabilir. Lütfen risk uyarısı politikamızı okuyun ve tam olarak anlamadığınız hususlar varsa, bağımsız profesyonel tavsiye alın. Bu bilgiler, ABD ve OFAC (Yabancı Varlıkları Kontrol Ofisi) dahil ancak bunlarla sınırlı olmamak kaydıyla, belirli ülkelerde/bölgelerde ikâmet edenlere gönderilmek veya bu kişilerce kullanıma yönelik değildir ve bu amaç doğrultusunda hazırlanmamıştır. Şirket, yukarıda belirtilen ülke listesini kendi takdirine bağlı olarak değiştirme hakkını saklı tutar.
Join us on social media
Ahmet Demir, mühendislik geçmişini küresel piyasalara ve yatırıma olan derin ilgisiyle birleştiriyor. Problem çözme ve veri analiziyle olan ilgisi, onu ticaret dünyasını keşfetmeye doğal olarak yönlendirdi ve burada son beş yılını pratik stratejiler ve içgörüler geliştirerek geçirdi. Yazıları aracılığıyla, Ahmet karmaşık finansal fikirleri açık ve uygulanabilir bilgilere dönüştürmeyi amaçlıyor. Misyonu, diğerlerini ticarete güvenle ve bilinçli bir zihniyetle yaklaşmaya ilham vermektir.
Related Posts
